نوشابه (به انگلیسی: Soft drink) نوعی نوشیدنی شامل آب گازدار، مواد شیرین‌کننده و اسانس است. نوشابه در لغت به معنای هر چیز نوشیدنی می‌باشد.

تاثیرات بر سلامتی

نوشابه نیز مانند هر خوردنی دیگر اگر بیش از اندازه مصرف نشود (مانند هر دو هفته یک بار) مضر نیست. در صورت مصرف بیشتر به نسبت مقدار آن عوارضش محسوس تر می‌شود.

نوشابه برای دندان شیری بسیار خورنده‌ است. بگونه‌ای که دندان کودک در یک ظرف نوشابه حل می‌شود. همچنین برای دندان‌های دائمی بدلیل کاهش مقاومت به خوردگی مضر است.

هر نوشابه حاوی کافئین، گاز کربن دی‌اکسید، اسید فسفریک و ۱۰ قاشق چای خوری شکر است. شیرینی زیاد شکر به خاطر وجود اسید فسفریک تا حدّ زیادی خنثی می‌شود.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که نوشیدنی های شیرین عامل مستقیم مرگ ناشی از دیابت، بیماری های قلبی و سرطان محسوب می شود. آمار نشان می دهد که مرگ ناشی از آن، به اندازه آنفلوآنزا وسعت دارد.

تیم تحقیقاتی مدرسه فریدمن در دانشگاه تافتس ماساچوست آمریکا اعلام کرد نوشابه های شیرین هر ساله جان ۱۸۴ هزار نفر را در جهان می گیرد. بعلاوه نوشابه های شیرین مهمترین عامل چاقی است و چاقی با بیماری های دیگر مرتبط است. پیش از این تحقیقات نشان داده بود که بیماری های مرتبط با چاقی عامل بیش از ۱۷ میلیون مرگ در سال است.

یک داروساز انگلیسی با مطالعه بر روی تاثیرات منفی یک بطری کوکاکولا پس از گذشت یک ساعت در بدن، هشدار داد که اگر قلب و بدن خود را دوست دارید از مصرف این نوشابه پرهیز کنید. در ۱۰ دقیقه نخست پس از مصرف این نوشابه گازدار، ۱۰ قاشق چایخوری شکر وارد بدن ما می شود که عملا میزان آن ۱۰۰ درصد نیاز روزانه محسوب می شود، اما با توجه به وجود اسید فسفریک در ترکیبات آن ، بدن حالت تهوع پیدا نمی کند زیرا این نوع افزودنی طعم شکر را تغییر داده و فرد می تواند آنرا بنوشد. ۲۰ دقیقه پس از نوشیدن کوکاکولا میزان قند در خون به اوج خود می رسد که سپس منجر به ترشح انسولین در بدن می شود، در این لحظه کبد واکنش نشان داده و تمام قند موجود را به چربی تبدیل می کند. پس از گذشت ۴۰ دقیقه از نوشیدن کوکاکولا ، جذب کافئین موجود در آن نیز تکمیل شده و مردمک چشم ها گشاد و فشار خون بالا می رود و کبد نیز در واکنش قند را وارد سیستم گردش خون می کند، اکنون گیرنده های ادنوزین مغز بکار افتاده و با خواب آلودگی مبارزه می کند. پس از گذشت ۴۵ دقیقه از مصرف این نوشابه بدن تولید دوپامین را افزایش داده و مراکز لذت در مغز را فعال می کند دقیقا همانگونه که هروئین در بدن عمل می کند. در حالی که پس از گذشت ۶۰ دقیقه از نوشیدن آن، اسید فسفریک با به هم متصل کردن کلسیم، منیزیم و روی در معده منجر به افزایش سوخت و ساز شده و قند بالا در خون نیز منجر به دفع کلسیم از طریق ادرار از بدن می شود.

گونه‌های نوشابه

بر پایهٔ دارندگی الکل

نوشابه‌های بدون الکل

مست کننده نیستند و استفاده از آنها در تمام جهان آزاد است. بیشتر این گونه نوشابه‌ها حاوی شکر زیاد هستند.

نوشابه‌های دارای الکل

این گونه نوشابه‌ها دارای موادی هستند که مست آور است و استفاده آن در بیشتر کشورها برای زیر ۱۸ ساله‌ها ممنوع است از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: ویسکی، ودکا، بئوجولا

نوشابه‌های انرژی‌زا

نوشتار اصلی: نوشابه انرژی‌زا

نوشابه‌های انرژی‌زا نوشیدنی‌هایی ملایم هستند که به عنوان زیادکننده انرژی بدن بیش از بقیه نوشیدنی‌های رایج به فروش می‌رسند. این نوع نوشابه‌ها دارای عوارض جانبی فراوانی هستند.

بر پایهٔ طعم

• پرتقالی (هر۱۰۰ گرم ۴۸ کیلوکالری)
• کولا (هر ۱۰۰ گرم ۴۶ کیلوکالری)
• سون آپ (هر ۱۰۰ گرم ۴۱ کیلوکالری)

 

 

شرکت‌های نوشابه‌سازی

• کوکاکولا
• پپسی‌کولا
• رد بول
• هایپ انرژی

سایر کاربردهای نوشابه

• تقویت کمپوست
• تمیز کردن کاشی و سرامیک
• پاک‌ کردن لکه خون و روغن
• پاک کردن آدامس
• از بین بردن زنگ آهن
• دفع آفات
• پاک‌ کردن غذای سوخته از کف قابلمه
• فر‌کردن موها
• تمیز‌کردن ظروف مسی

 

 

نوشابه انرژی‌زا

نوشابه‌های انرژی‌زا نوشیدنی‌هایی ملایم هستند که به عنوان زیادکننده انرژی بدن بیش از بقیه نوشیدنی‌های رایج به فروش می‌رسند. میزان انرژی (اندازه گیری شده با کالری) در این نوع نوشابه‌ها در مقایسه با نوشیدنی‌های ملایم نظیر اب میوه‌ها یا لیموناد کمتر گزارش شده‌است. بر اساس گزارش انستیتو مارین هیچ دلیل علمی برای یافتن این موضوع که المانهای بدون کافیین در این نوع نوشابه‌ها به بالا بردن فعالیت مغزی یا فیزیکی کمک کنند وجود ندارد. بنابراین کافیین تنها مورد یافت شده در این نوع نوشابه‌ها می‌باشد که به بالا بردن فرایندهای مغزی و جسمی کمک می‌کند.

محتویات

نوشابه‌های انرژی زا شامل متیلاکساتین، ویتامین B و گیاهان داروی می‌باشد. بقیه محتویان رایج گارانا(یک نوع گیاه) یا تورین به اضافه فرمهایی از جینسنگ، مالتودکسترین(به عنوان شیرین کننده)، اینوسیتول، کارنیتین، کراتین، گلاکورونالاکتون و جینکگو بیلوبا می‌باشد. بعضی محتویات شامل مقادیر بیشتری شیرین کننده می‌باشند. اولین و پایه‌ترین محتویات یک نوشابه انرژی زا کافیین می‌باشد که در چای و بعضی نوشیندنی‌های دیگر نیزیافت می‌شود. به صورت متوسط هر ۲۳۷ میلیلیتر از نوشابه‌های انرژی زا شامل ۸۰ میلی گرم کافیین می‌باشد اگر این میزان از نوشابه انرژی زا بیشتر گردد یعنی ۴۸۰ میلیلیتر حدوداً ۱۵۰ میلی گرم کافیین در آن یافت می‌شود(کمی کمتر از ۲ برابر میزان قبلی)، اگرچه اخیراً این نوشابه‌ها بیش از ۳۶۰ میلیگرم از کافیین را روی قوطی‌ها درج نموده‌اند.

مواد تشکیل‌دهنده

مواد تشکیل دهنده
ماده	اثر	عارضه
کافئین	محرک سیستم اعصاب مرکزی	اعتیاد آور در صورت کمبود با علائمی همچون سردرد، تهوع، خستگی، خواب آلودگی و… بروز می‌کند
گوارانا	محرک سیستم اعصاب مرکزی	ندارد
تورین	تأثیر بر سیستم قلبی	تمایل به افسردگی
جینسنگ	افزایش مقاومت بدن در مقابل استرس	بی خوابی، تهوع، اسهال، سرخوشی، سردرد، خون دماغ، …
مالتودکسین	یک افزدونی غذائی	برای بیماران دیابتی توصیه نمی‌شود
اینوزیتول	تشکیل غشاء سلولی	اسهال، برای زنان باردارو مبتلایان به نارسایی کلیه توصیه نمی‌شود
کارنیتین	تولید انرژی	درمقادیر زیاد سبب تهوع، استفراغ، درد شکم، و اسهال

عوارض جانبی

سکته‌ای قلبی و مغزی در افرادی که مبتلا به صرع یا بیماریهای مغزی یا قلبی می‌باشند از عوارض جانبی نوشابه‌های انرژی زا است. فرانسه پس از مرگ راس کانی قهرمان ۱۸ ساله والیبال که بر اثر استفاده ۴ قوطی از red bull را ممنوع اعلام کرده‌است. کمیته علمی فرانسه اعلام کرد که Red bull میزان بیش از حد نرمالی کافیین دارا می‌باشد. دانمارک نیز این نوع خاص را ممنوع اعلام کرد. همچنین انگلستان بازرسی‌هایی در این رابطه انجام داد و پس از ان در مورد استفاده از این نوع نوشابه برای زنان باردار هشدارهای جدی اعلام نمود. به‌طور کلی عوارض جانبی را می‌توان اینگونه دسته‌بندی کرد:

1. اعتیاد
2. ترکیب با الکل موجب تپش قلب، افزایش فشار خون و تپش غیر طبیعی قلب و حتی حمله قلبی می‌شود.
3. زیاد نوشی موجب تهوع، اسهال، درد معده، تجمع گاز در شکم، بی‌خوابی
4. چاقی

اهمیت سلامتی

افرادی که از این نوع نوشابه‌ها استفاده می‌کنند باید مراقب سلامتی خود باشند چراکه بسیاری از مرگها ارتباط مستقیم با مصرف زیادی از کافیین دارد. این نوع نوشابه‌ها از ۸۰ تا ۳۶۰ میلیگرم کافیین را در هر قوطی دارا می‌باشند که این میزان کافیین خطرناک است. بر اساس یافته‌های جدید علمی، یک بزرگسال بدون رسیدن اسیبی به بدن حدوداً تا ۴۰۰ میلیگرم در روز از کافیین استفاده کند، این میزان برای کودکان و زنان باردار باید به میزان ۳۰۰ میلیگرم در روز کاهش یابد. این میزان به راحتی در طول روز با مصرف نوشیدنی‌های متعدد به حد ماکزیمم می‌رسد. مصرف بیش از حد دوزِ کافیین عوارضی نظیر عصبی شدن، کج خلقی، اضطراب و دلشوره، افسردگی، گرفتگی عضلانی، بیخوابی، سردرد و اختلالات تنفسی به همراه دارد. یک مصرف رایج از این نوع نوشابه‌ها قاطی کردن آنها با الکل می‌باشد که رایج‌ترین نوع آن ادغام Red bull با vodka گزارش شده‌است. ادغام نوشابه انرژی زا با الکل مشکلات بسیاری به وجود می‌آورد. اول، هم الکل و هم نوشابه انرژی زا خون را دیهیتراته می‌کنند. دیهیتراته شدن خون مهمترین عامل اختلال مغزی است که ادغام هر دوی این نوشیدنی‌ها این میزان را افزایش داده و احتمال سکته مغزی بالا می‌رود. دوم، از آنجا که مصرف نوشابه‌ای انرژی زا میزان درک بدن از خستگی را بسیار کم می‌کند ادغام آن با الکل باعث می‌شود که بدن میزان مصرف الکل را متوجه نشده در نتیجه در مصرف آن افراط کرده که خود نتایج وخیمی را به دنبال خواهد داشت.

تاریخچه

نوشابه‌های انرژی زا اولین بار در اسکاتلند در فرمی به نام Irn-Bru در سال ۱۹۰۱ ساخته شد. در ژاپن ساخت این نوشابه‌ها به اوایل دهه ۱۹۶۰ می‌رسد. در زاپن فروش نوشابه‌های انرژی زا با نوشیدنی‌های عادی بسیار فرق دارد، آنها را در شیشه‌های قهوه‌ای کوچک مثل شیشه‌های دارو یا قوطی‌هایی که متفاوت از بقیه قوطی‌های می‌باشند به فروش می‌رسانند. در کره جنوبی محصول genki drinks نوعی نوشابه انرژی زا می‌باشد که در مجموعه salaryman قرار داده شده و به فروش می‌رسد. در انگلستان، Lucozade Energy در سال ۱۹۲۹ به عنوان یک داروی بیمارستانی برای احیا به کار می‌رفته که در اوایل دهه ۱۹۸۰ این نوع دارو به مدلی از مایع تحت عنوان بازیافتن انرژی از دست داده شده تغییر داده شد. در سال ۱۹۹۴، اولین نوشابه انرژی زای اروپایی، با نام Power Hourse ساخت یک کمپانی اتریشی وارد بازار شد. این نوشابه در بسیاری از کشورها هنوز به فروش می‌رشد، اگرچه رقیب این کمپانی که ان نیز اتریشی می‌باشد Red Bull را وارد بازار کرد و Power Hourse فروش سابق خود را از دست داد. در سال ۱۹۹۵، کارخانه Pepsi نوشابه‌ای با نام Josta که اولین نوشابه انرژی زای آمریکایی بود را وارد بازار کرد. Red Bull در سال ۱۹۹۷ به آمریکا معرفی شد و حدوداً ۴۷٪ از سهم بازار این نوع نوشابه‌ها در آمریکا را در دست گرفت. در سال ۲۰۰۱، فروش نوشابه‌های انرژی زا در آمریکا به ۸ میلیون در سال (فقط خورده فروشی) رسید. ۵ سال پس از ان در هر سال رشدی ۵٪ ایی برای این نوع نوشابه وجود داشته و در سال ۲۰۰۵ ۳ میلیارد دلار از این نوع نوشابه در این کشور به فروش رفته‌است. نوشابه‌های انرژی زای رژیمی نرخ فروشی دو برابر انواع عادی خود دارند که تخمین شده شده که در سال ۲۰۰۶ این میزان به ۴ میلیارد دلار برسد. Goldman Sachs و Mintel پیش بینی نموده‌اند که بازار فروش نوشابه‌های انرژی زا در سال ۲۰۱۰ به ۱۰ میلیارد دلار برسد.کمپانی‌های عظیمی مثل Pepsi، Coca-Cola، Molsonو Labatt کوشش کرده‌اند که از ابداعات کمپانی‌های کوچک در این رابطه بهره بگیرند. نوشابه‌های انرژی زا همچنان به عنوان ادغام شونده با محصولات الکلی رایج هستند. این نوع نوشابه‌ها معمولاً برا ی اقرا جوان بسیار جذب کننده می‌باشند. حدوداً ۶۵٪ از کسانی که از این نوع نوشابه‌ها استفاده می‌کنند زیر ۳۵ سال سن دارند، ۶۵٪ از مردان خریدار این نوع نوشابه‌ها هستند.

بسته بندی

در سال ۲۰۰۲، CCL Containerو Mistic Brands با همکاری یکدیگر مدلی از Mistic RĒ™ ارائه دادند. نتیجه کار نوعی قوطی‌های قابل بازیافت از نوع الومینیوم بود. از ان به بعد، بسیاری از نوشابه ا ی انرژی زا در این نوع بسته بندی به بازار ارئه شدکه توسط کمپانی CCL ساخته می‌شوند.Coca-Cola دو نوع ازاین بسته بندی‌ها به شکل گلوله تفنگ و پیچ در قالبهایی الومینیومی وارد بازار کرد.