شراب

شراب سفید و شراب قرمز

شراب یا مِی یک نوشیدنی الکلی است که از تخمیر میوه انگور به‌دست می‌آید. خاصیت شیمیایی طبیعی انگور به‌گونه‌ای است که می‌تواند بدون افزودن شکر، اسید، آنزیم یا دیگر افزودنی‌ها تخمیر شود. شراب از تخمیر انگور له شده به وسیلهٔ انواع مخمر که شکر موجود در انگور را به الکل تبدیل می‌کنند بدست می‌آید. برای بدست آوردن انواع شراب، از انواع مختلف انگور با مخمرهای گوناگون استفاده می‌شود.

اگرچه از میوه‌های دیگر مانند آلبالو، سیب، توت و… و تقریباً از تمامی رستنی‌ها نیز شراب ساخته می‌شود ولی واژهٔ شراب بدون ذکر نام میوه تقریباً همیشه به معنی شراب انگور است و شراب‌های دیگر را با نام آنها می‌آوریم (مانند: شراب سیب یا شراب اقطی).

معمولاً شراب‌هایی که از دیگر رستنی‌ها مانند برنج، گندم، رازک و… به دست می‌آیند که از مواد نشاسته‌ای هستند و برای استفاده به عنوان شراب در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه فرایندهای دیگری بر روی آنها انجام می‌شود تا نوشیدنی‌های دیگری از جمله آبجو یا ویسکی به دست آید، در حالی که شراب زنجبیل به همراه کنیاک تقویت می‌شود. در این نمونه‌ها استفاده از لغت شراب علاوه بر مراحل ساخت به منبع شراب غنی تر اطلاق می‌گردد. استفاده تجاری از واژه wine به زبان انگلیسی (و معادل آن در زبان‌های دیگر) در بسیاری از قانونگذاری‌ها ممنوع است.

ظرف شرابی متعلق به حدود ۴٬۵۰۰ سال پیش از میلاد در تپه حاجی فیروز نقده به عنوان نخستین وسیله شراب‌سازی موجود از دوران نوسنگی کشف شده است.

 

پیشینه

قدمت چند هزار سالهٔ شراب سازی تایید شده است. درحال حاضر یکی ازاولین شراب سازی‌های کشف شده در ایران، شمال کوه‌های زاگرس است. آندره چرنیا (André Tchernia)، باستان شناس و یکی از بهترین متخصصان شراب از دوران باستان، که گزارش می‌کند: “مادهٔ باقی‌مانده زرد رنگ بر روی دیوار کوزهٔ دوران نوسنگی، با قدمت هفت هزار ساله، در برداشت حاجی فیروز تپه در ایران ترکیبی از اسید تارتاریک و رزین است که در نتیجه شراب و کهن ترین فرایند شرابسازی تأیید شده هستند ” تکنیک مخلوط کردن رزین تربانتین با شراب جهت جلوگیری از ترش شدن شراب بوده است. برای فیلیپ مارنیوال (Philippe Marinval)مدیر پژوهش در مرکز مردم شناسی تولوز این مدرکی است دال بر اینکه انسان نو سنگی شراب می‌نوشیده است.

انواع شراب

 

جام شراب سفید

• شراب قرمز
• شراب سفید
• شراب گلی
• شراب تقویت شده
• شراب شیرین
• شراب گازدار (شامپاین)
• شراب مثلث
• شراب جمهوری

شراب سفید

شراب سفید نوعی شراب است که در جریان تولید آن پوست انگور را پیش از شروع تخمیر از آب انگور جدا می‌کنند تا مواد رنگی پوست در الکل ناشی از تخمیر حل نشود^.

عناوین مشروبات در ادبیات فارسی

((در بحث‌های مربوط به ادبیات عرفانی، واژه شراب و محتوای آن کاملاً مقدس می‌باشد که ریشه آن تاریخی تر از شراب مورد مصرف دارد و در ادبیات شراب عارف را از قیل و قال حجاب‌های ظلمانی خارج می‌کند و آنچه حاصل می‌گردد ترقی در پله‌های عر فان می‌باشد. به گفته و تائید دکتر قمشه‌ای اهل شراب دنیا آن را از عرفاً اجاره گرفته‌اند))

• آب انگور از حافظ:

مستی عشق نیست در سر تو

رو که تو مست آب انگوری

• می: شراب قرمز و شراب انگور. مطلق شراب اعم از اینکه از انگور حاصل آید یا مویز و خرما و جز آن (لغتنامه دهخدا). مثال شعری از فردوسی:

به هرجای جشنی بیاراستند

می و رود و رامشگران خواستند

• باده: شراب به طور کل. مثال شعری از فردوسی:

بآواز ایشان شهنشاه جام

ز باده تهی کرد و شد شادکام

• نبیذ: می یا مل. مثال شعری از رودکی:

گل بهاری بت تتاری

نبیذ داری چرا نیاری؟

و باز از رودکی:

این تیغ نه ازبهر ستمکاران کردند

انگور نه ازبهر نبیذ است به چرخشت

 

• سیکی: می پرمایه و گیرا. مثال شعری:

عشق بازی کن و سیکی خور و برخند بر آن که ترا گوید سیکی مخور و عشق مباز؟ (فرخی).

• سهبا (صهبا): می سفید. مثال شعری:فشارده انگور سپید.(منتهی الارب).
• شراب انگوری. شرابی که مایل به سرخی باشد.(غیاث اللغات). می سرخ. (دهار). سیکی. (ناظم الاطباء):

امیرا خسروا شاها همانا عهد کردستی که گنجی را برافشانی چو بر کف برنهی صهبا.(فرخی).

مُل: شراب انگوری

 

اثرات الکل بر سلامت

اگر چه مصرف بیش از حد الکل دارای عوارض سوء بر سلامت است ولی پژوهشهای اپیدمیولوژیک نشان داده است مصرف معتدل الکل و شراب همواره باعث کاهش بیماریهای قلبی و عروقی مانند نارسایی قلب می‌شود

تاثیر شراب قرمز بر سرطان پروستات

نشریه سلامت دانشگاه هاروارد در ژوئن سال ۲۰۰۷ اعلام کرد که هر چند تا آن زمان مصرف متعادل شراب یا الکل هیچ تأثیر مثبتی را بر پیشگیری از سرطان نشان نمی‌داد اما تحقیقات اخیر روی گروهی از مردم در سیاتل نشان داده است که بر خلاف شراب سفید مصرف متعادل شراب قرمز بین ۴ تا ۷ گیلاس در هفته موجب پیشگیری از سرطان پروستات در سن ۴۰ تا ۶۴ سالگی می‌شود. دلیل این موضوع در سال ۲۰۰۷ کاملاً روشن نشد اما نظر احتمالی مشترک بر این بود که رسوراترول و زردینه (رنگیزه) موجود در شراب قرمز خواص آنتی‌اکسیدان دارد که ظاهراً هورمون‌های آندروژن مردانه را که موجب تحریک پروستات می‌شوند متعادل می‌کند.

اعتیاد به الکل

الکل یکی از پراستفاده ترین، پذیرفته شده ترین و سوء استفاده ترین دارو در جوامع غربی است. الکل تحت عنوان سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی دسته‌بندی می‌شود. اثراتی در هوشیاری فرد و اعمال وظایف دستگاه مغز و اعصاب دارد.

به طور کلی اثرات الکل بستگی به میزان نوشیدن، اندازه وزن بدن، وضعیت سلامت جسمی و روانی فرد مصرف کننده، تجربیات فرد از جمله درجه تحمل و وابستگی، خلق و خوی و درجه خلوص نوشیدنی محتوی الکل بستگی دارد. الکلیسم یک بیماری مهم در بزرگسالان و نوجوانان است و نوجوانانی که از سن پایین‌تر نوشیدن الکل را آغاز می‌کنند خطر الکلی شدنشان بسیار بیش تر است.

اثرات جسمی و روانی مصرف الکل

مصرف درست و باندازه الکل در ابتدا موجب نوعی آرامش و کاهش قابل قبول قیود اجتماعی است و باعث سرخوشی می‌گردد ولی اگر مقدار مصرف الکل زیاد گردد پس از مدتی اثرات مسمومیت با الکل، از جمله ناهماهنگی در حرکات عضلات (آتاکسی)، اختلال در قضاوت، آسیب اعمال حرکتی و مهارتی، کندی واکنش‌ها فعالیت دماغی و فکری، تشدید حالت تهاجمی و پرخاشگری، تلو تلو خوردن، درهم و برهم حرف زدن، سوزش قلب، پر حرفی، دو تا دیدن اشیا و افراد، گیجی، گرگفتگی، کرختی و بی‌حسی و اعضای بدن و افزایش ادرار ظاهر می‌گردند.

مصرف بی‌رویه الکل در بلند مدت و به تدریج موجب آسیب رسیدن به کبد، مغز، قلب و دیگر اعضا بدن می‌شود. نواقصی دستگاه عصبی از جمله نارسایی‌های اعمال هوشی، حرکت و بی‌ثباتی هیجان کاهش ادراک حسی و سرانجام از دست دادن حافظه و فراموشی، تیرگی بینایی در بیش تر افراد معتاد به الکل دیده می‌شود. شایع ترین اختلال سیستم عصبی در الکلیسم مزمن آسیب قرنیه و اعصاب چشم است و مصرف آن در مردان موجب ضعف قوای جنسی می‌گردد و قدرت باروری آنان را کاهش می‌دهد. از لحاظ روانی موجب اضطراب، عصبانیت، تندخویی، دلیریوم ترمنس، هزیان، توهم و افسردگی می‌گردد. زنان بارداری که الکل مصرف می‌کنند جنین خود را در معرض واقعی مشکلات سلامتی قرار می‌دهند. این مشکلات از قبیل متولد شدن با وزن کم یا نشانگان جنینی الکل که با نقض‌های ذهنی و جسمانی چشم گیری همراه است.

رانندگی در حال مستی یکی از عوامل عمده مرگ و میر به علت مصرف الکل است و در بسیاری از کشورها جرم محسوب می‌شود

 

اثرات پزشکی

شراب قرمز
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۳۵۵ کیلوژول (۸۵ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۲٫۶ g
قندها	۰٫۶ g
چربی	۰٫۰ g
پروتئین	۰٫۱ g
اتانول	۱۰٫۶ g
الکل ۱۰٫۶ g از لحاط حجمی ۱۳٪است ۱۰۰ g شراب تقریباً ۱۰۰ ml (۳٫۴ fl اونس) شکر و الکل متغیرند. منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

 

شراب الکلی و مخصوصاً شرابی که الکل سنگین داشته باشد به سلول‌های استخوان‌ها صدمه می‌زند، سرطان‌زا ست، و ارتباط قوی میان مصرف مشروبات الکلی و سرطانهای پستان، مری، دهان، نای، حنجره و حلق وجود دارد. الکل به سیستم عروقی و قلب صدمه می‌زند، مصرف زیاد آن باعث زوال عقل و ایجاد اختلالات مغزی می‌شود، خطر ایجاد دیابت نوع ۱ را دارد و در بینایی تأثیر سو دارد. بر اساس گزارشی که «کمیته علمی مستقل در مورد داروها» در بریتانیا تهیه کرده زیان مصرف الکل در جامعه سه برابر زیان مصرف کوکائین یا کشیدن سیگار برآورد شده‌است. دیوید نات، می‌گوید کراک از الکل اعتیاد آورتر است ولی از آنجا که عده بیشتری الکل مصرف می‌کنند در کل زیان آن بیشتر است.

مسمومیت با الکل چوب (متانول)

در صورت آلودگی شراب به متانول یا الکل چوب فرد دچار کوری و حتی مرگ می‌گردد. مصرف ۱۰ میلی‌لیتر از متانول می‌تواند با تأثیر بر دستگاه عصبی منجر به کوری و مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر منجر به مرگ در بزرگسالان گردد.

تأثیرات بر زیبایی

نظر پزشکان بر این است که افزایش مقدار نوشیدن شراب بیشتر از دو لیوان در روز اثرات زیر را بر زیبایی دارد^.

1. سرخی چشمان: نوشیدن شراب سبب گشادی رگها می‌شود که به سرخی چشمان می‌انجامد.
2. درشتی رگ‌های صورت: افرادی هم که دارای چهره برافروخته هستند با نوشیدن شراب به آن شدت می‌بخشند و باعث برجاماندن اثر دائمی رگ‌ها بر روی صورت می‌شوند.
3. برجسته شدن خطوط پیشانی: شرابخواری باعث خشکی پوست و برجسته شدن خطوط پیشانی می‌گردد.
4. چین وچروک صورت: نوشیدن زیاد شراب به کمبود ویتامین آ می‌انجامد که برای ساختن کلاژن و الاستین در بدن ضروری است. در نتیجه چین و چروک صورت افزایش می‌یابد.

دیدگاه ادیان

دیدگاه مسیحیت

اولبن معجزهٔ عیسی مسیح تبدیل آب به شراب است. در انجیل یوحنا آمده است که عیسی مسیح به همراه مادرش (مریم) به یک عروسی در قانا دعوت شده بودند. در آن عروسی شراب تمام می‌شود. عیسی دستور می‌دهد خمره‌ها را از آب پر کنند. او آب را به شراب تبدیل می‌کند^. عیسی در شام آخر نیز نان را به شاگردانش می‌دهد و می‌گوید: «بخورید، این بدن من است.» و جام را برمی‌دارد و شکرگزاری می‌کند و می‌گوید: «بنوشید این است خون من که به خاطر آمرزش گناهان ریخته خواهد شد» در آیین عشای ربانی نیز که امروزه به یاد شام آخر عیسی در تمام کلیساها برگزار می‌شود از شراب انگور یا آب انگور (برای زیر ۱۸ ساله‌ها) به مقدار کم استفاده می‌شود؛ اما با این حال از مست شدن و افراط در شراب‌خواری به عنوان گناه یاد شده است. پولس رسول نیز می‌گوید:

مست شراب مشوید که شما را به هرزگی می‌کشاند؛ بلکه از روح پر شوید.

دیدگاه اسلام

نوشیدنی‌های مست کننده حرام مطلق می‌باشند، نجس هستند ولی به شرط آن که پزشک مصرف آن را به مریض سودمند بداند:

• اصل مادهٔ آن مایع باشد؛ به همین دلیل سنگ و حشیش که با آب یا مایعات دیگر مخلوط می‌شود و به شکل مایع در می‌آید، نجس نیست اما بنا بر احتیاط واجب حرام هستند.
• اصل مایع آن پیش از ترکیب شدن با مواد دیگر، مست کننده باشد. پس اگر مایع مست کننده‌ای با چیز دیگر مخلوط شود و ترکیب آن مست کننده نباشد، نجس است.
• اگر یکی از دو شرط بالا وجود نداشته باشد و یا این که شک در وجود آن داشته باشیم حکم به نجاست می‌شود.
• تمامی انواع الکلها (الکل صنعتی، الکل سفید و…) باید بر اساس دو شرط بالا مورد سنجش قرار گیرند، آنگاه حکم به نجاست یا پاکی آن‌ها شود. به همین علت می‌توانیم به گفته و تشخیص کارشناسان و آگاهان اعتماد کنیم.

استفاده از الکل نجس در ضد عفونی کردن وسایل آزمایشگاهی، لوازم پزشکی، در تزریقات و سایر موارد اشکال ندارد ولی خوردن آن‌ها حرام است و همچنین اگر لباس و بدنمان با آن‌ها آلوده شود، باید آن را تطهیر کنیم. ماءالشعیر طبی، پاک و خوردن آن نیز بی اشکال است.